آشنایی با انواع مدیریت و سبک های آن

در این مطلب می‌خوانید:

• معرفی انواع مدیریت به زبان ساده
• معرفی سبک های مدیریتی
• انواع سبک های مدیریتی آزادانه

نقش پررنگ و اهمیت بالای مدیریت در تمام ابعاد زندگی ما به وضوح مشخص است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. یکی از مهمترین مواردی که در انتخاب یا پذیرش یک نقش مدیریتی باید به آن توجه کرد، بررسی انواع مدیریت است. انواع مختلف مدیریت هر یک ممکن است در سازمان‌های متفاوتی کاربرد داشته و یا در یک سازمان، چند جایگاه مدیریتی یا سبک‌های متفاوت وجود داشته باشد. به همین دلیل سعی می‌کنیم تا در این مطلب به بررسی انواع مختلف مدیریت پرداخته و شما را با انواع سبک های مدیریتی مهم آشنا کنیم.  

معرفی انواع مدیریت به زبان ساده

قبل از هرچیز درصورتی که اطلاعات زیادی در مورد مدیریت ندارید به مقاله مدیریت چیست مراجعه کنید. موظیفه اصلی مدیران، برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری و کنترل یک سازمان برای انجام درست کارها است. به دلیل حضور مدیریت در سازمان‌های مختلف، نیاز به تبیین انواع مدیریت احساس شده و نقش‌های مدیریتی به اشکال مختلف دسته‌بندی شده‌اند. یعنی با وجود یک تعریف واحد از مدیریت، انواع مختلفی از آن وجود دارد که حتی ممکن است وظایف متفاوتی داشته باشند. مهمترین انواع مدیریت شامل 21 نوع مختلف است که عبارتند از:

1. مدیریت استراتژیک

مدیریت استراتژیک یکی از مهمترین انواع مدیریت است که روی ایجاد و اجرای استراتژی کلی یک سازمان نظارت دارد. هدف کلی استراتژی‌هایی که در این نوع از مدیریت تبیین می‌شوند، رشد  سازمان و حفظ مزیت‌های رقابتی آنان است. مدیران استراتژیک گزارش‌هایی را به صاحبان شرکت ارائه می‌دهند. 

2. مدیریت فروش

 در این نوع از مدیریت، مسئولیت مدیریت فروشگاه‌ها، تیم‌های فروش و یا حساب‌های مالی را برعهده مدیر قرار دارد. 

3. مدیریت بازاریابی

بازاریابی یکی دیگر از انواع مدیریت است که در آن، استراتژی‌های مارکتینگ، محصولات، برندها و تبلیغات رهبری می‌شود.

4. مدیر روابط عمومی

مدیران روابط عمومی مسئولیت ایجاد و حفظ ارتباطات با مردم و سازمان‌های دیگر را برعهده دارند. می‌توان گفت که این مدیران یکی از مهمترین مسئولیت‌ها در انواع مدیریت را برعهده دارند زیرا همانطور که می‌دانید، روابط عمومی برای یک سازمان از اهمیت بالایی برخوردار است. 

5. مدیریت عملیاتی

مدیران عملیاتی مسئولیت مدیریت تولید کالا و یا خدمات را برعهده دارند. در واقع حوزه وظایف مدیریت عملیاتی بسیار گسترده بوده و همه چیز را از مدیریت تولید گرفته تا مدیریت فروشگاه‌ها یا ارائه دهندگان کالا و خدمات، دربرمی‌گیرد. 

6. مدیریت زنجیره تأمین محصول یا خدمات

در این نوع از مدیریت، شخص مدیر مسئولیت کنترل و نظارت بر تمام فرآیند انتقال محصول یا خدمات از مبدأ عرضه تا رسیدن به مشتریان را برعهده دارد. 

دوره MBA

7. مدیریت تدارکات

یکی دیگر از انواع مدیریت مربوط به مدیریت تدارکات است که مسئولیت دریافت کالاها و خدمات از منابع خارجی را برعهده دارد. 

8. مدیریت مالی و حسابداری

مدیران مالی و حسابداری، مسئول مدیریت فرآیندهای مالی و تیم‌های حسابرسی هستند. 

9. مدیریت منابع انسانی

مدیران منابع انسانی یکی از انواع مدیریت است که به شکل مستقیم با پرسنل و کارکنان در ارتباط هستند. این مدیران، مسئول جذب، استخدام، آموزش، پاداش‌ یا جریمه و مدیریت عملکرد کارکنان هستند. مدیران در بخش منابع انسانی نقشی کلیدی در شکل‌گیری فرهنگ سازمانی و نظارت روی آن ایفا می‌کنند. 

10. مدیریت فناوری اطلاعات

این مدیران مسئولیت کنترل و نظارت بر اعضای تیم فناوری اطلاعات و کارهای انجام شده توسط آن‌ها را برعهده دارند. 

11. مدیریت تحقیق و توسعه

مسئولیت مدیریت تیم و کارهای مرتبط با تحقیق و توسعه در سازمان، برعهده این مدیران است. 

12. مدیریت مهندسی

یکی دیگر از انواع مدیریت را می‌توان در مدیریت مهندسی در راه‌حل‌های تجاری مشاهده کرد. راه‌حل‌های تجاری مرتبط با مهندسی، می‌تواند به راه‌اندازی خط تولید محصولات جدید مربوط شود. 

13. مدیریت برنامه

مدیران برنامه، مجموعه‌ی پروژه‌ها را مدیریت و کنترل می‌کنند.

14. مدیریت پروژه

همانطور که از نام این نوع از مدیریت مشخص است، مدیران برنامه‌ریزی، سازماندهی و کنترل پروژه‌ها را انجام می‌دهند. 

15. مدیریت ریسک

از آنجایی که در انواع مدیریت باید به خطرات یا آسیب‌های احتمالی نیز توجه شود، رشته مدیریت ریسک به وجود آمده است. در این نوع از مدیریت، اهداف و اقدامات شناسایی، ارزیابی و کنترل می‌شود تا پیامدهای منفی به دنبال نداشته باشند.

16. مدیریت تغییرات

مدیران تغییرات، یک رویکرد حساب‌شده و سازمان یافته را برای ایجاد تغییر در کسب و کار ارائه می‌کنند. هدف اصلی در این نوع مدیریت، کمک به سازمان برای انتقال به مقاصد و بازارهای هدف است. 

17. مدیریت کیفیت

این مدیران مسئول برنامه ریزی، کنترل، تضمین و بهبود کیفیت خدمات یا محصولات هستند. 

18. مدیریت نوآوری

مدیران فناوری بخش مهمی از انواع مدیریت هستند که فرآیندهای نوآوری را در استراتژی، تحقیق و توسعه یا تغییرات سازمانی کنترل می‌کنند.

19. مدیریت طراحی

این مدیران مسئول کنترل فرآیند طراحی‌ها مانند طراحی محصولات جدید هستند. 

20. مدیریت تسهیلات

مدیران تسهیلات، مدیریت امکاناتی مانند دفاتر و مراکز داده را برعهده دارند. 

21. مدیریت دانش و تخصص

آخرین مورد در میان انواع مدیریت شناخته شده، مدیریت دانش و تخصص است که مسئولیت فراهم کردن امکان شناسایی، ایجاد، بازنمایی، توزیع و استفاده از دانش را برعهده دارد. این نوع از مدیریت، به یک نیاز حیاتی در اقتصاد دانش محور تبدیل شده است.

معرفی سبک های مدیریتی

زمانی که یک مدیر طبق تجربیات و ویژگی‌های خود، روش و مسیری خاص را برای تحقق اهداف سازمان انتخاب می‌کند، سبک‌های مدیریتی شکل می‌گیرند. سبک‌های مختلف مدیریتی شامل روش‌هایی است که یک مدیر از آن‌ها برای برنامه‌ریزی و سازماندهی فعالیت‌های درون شرکت استفاده کرده و براساس آن، تصمیم‌گیری‌های لازم را انجام می‌دهد. علاوه‌ بر این، روند تعیین اختیارات کارکنان و مدیریت آن‌ها نیز در سبک‌های مختلف مدیریت تعیین می‌شود. عواملی مانند نوع و حوزه فعالیت سازمان، موقعیت جغرافیایی سازمان و فرهنگ جامعه آن منطقه، سطوح مدیریتی، سبک کاری مدیر و غیره، سبب می‌شوند تا با سبک‌های مدیریتی بسیار متفاوت و متنوعی روبرو باشیم.

یک مدیر زمانی می‌تواند به موفقیت دست پیدا کند که بهترین سبک مدیریتی را باتوجه به عوامل مؤثر تنظیم کرده و در عین حال، بهترین روش را برای دستیابی به اهداف انتخاب کند. به طور کلی، می‌توان گفت که سبک های مختلف مدیریتی تحت تأثیر دو دسته عوامل داخلی و خارجی قرار می‌گیرند. این عوامل عبارت است از:

عوامل داخلی؛ 

• فرهنگ کلی سازمانی 
• سیاست‌های سازمان
• اولویت‌های سازمان
• تعهد شغلی
• سطح مهارت کارکنان

عوامل خارجی؛

• قوانین استخدام
• اقتصاد
• رقبا
• تامین کنندگان
• مصرف کنندگان

به طور کلی، سبک های مدیریتی به سه دسته مختلف شامل سبک مدیریتی مستقل، دموکراتیک و آزاد تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم. البته هر یک از این سبک‌ها به دسته‌های فرعی متنوعی تقسیم می‌شوند که تمام شیوه‌های مدیریت را دربرمی‌گیرد. 

سبک های مدیریتی خودکامه (استبدادی)

در سبک مدیریتی مستقل یا خودکامه، یک رویکرد از بالا به پایین اجرا می‌شود که ارتباطی یک‌طرفه بین مدیران و کارکنان ایجاد می‌کند. این سبک، یکی از کنترل‌گرانه‌ترین سبک های مدیریتی است که شخص مدیر تمام تصمیم‌گیری‌های مربوط به سازمان را انجام داده و قدرت تمام و کمال دارد. 

کارکنان در یک سازمان با مدیریت خودکامه، هیچ اختیاری نداشته و کاملاً تحت کنترل مدیران باید فعالیت‌های خود را انجام دهند. ارائه ایده یا نظرات درباره فرآیند انجام کارها توسط پرسنل، در این سبک مدیریتی دیده نمی‌شود. سبک خودکامه، به انواع سبک های مدیریتی زیر دسته‌بندی می‌شود:

• سبک مدیریت مقتدرانه (Authoritative)
• سبک مدیریت متقاعد کننده (Persuasive)
• سبک مدیریت پدرانه (Paternalistic)

سبک مدیریت دموکراتیک

سبک دموکراتیک، یکی دیگر از سبک‌های مدیریت است که برخلاف سبک خودکامه، کارکنان به شکل غیر مستقیم در روند مدیریت دخیل هستند. یعنی در این سبک، کارکنان تشویق می‌شوند تا ایده‌ها و نظرات خود را برای تصمیم‌گیری‌های درون سازمان ارائه دهند. البته تصمیمات نهایی، توسط مدیر اتخاذ می‌شود. همچنین ارتباطات هم به صورت از بالا به پایین و هم از پایین به بالا شکل گرفته و یک انسجام تیمی ایجاد می‌شود. سبک‌های مختلف در مدیریت دموکراتیک، عبارت است از:

• سبک مدیریت مشورتی (Consultative)
• سبک مشارکتی (Participative)
• سبک مدیریت مبتنی بر همکاری (Collaborative)
• سبک مدیریت تحول‌آفرین (Transformational)
• سبک مدیریت کوچینگ (Coaching)

پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: مدیریت مبتنی بر ارزش 

سبک های مدیریتی آزادانه (Laissez-faire management)

در سبک مدیریت آزدانه، مدیران رویکردی غیرمستقیم در رهبری سازمان دارند. یعنی مدیرانی که این سبک را انتخاب می‌کنند، به کارکنان اعتماد کرده و اجازه می‌دهند تا آنان بدون نظارت وظایف خود را انجام دهند. یعنی کارکنان خود باید به تصمیم‌گیری، کنترل و نظارت کارهای خود بپردازند. 

در این سبک مدیریتی، مدیران در مراحل تفویض اختیارات کارکنان و تحویل کارها توسط پرسنل حضور داشته و در سایر مراحل، تنها به صورت غیرمستقیم حضور دارند. این آزادی عمل باعث می‌شود تا کارکنان خود به گردش امور و نتایج نظارت کرده و روی تمام مراحل کنترل داشته باشند. مدیران تنها در صورتی که کارکنان از آن‌ها بخواهند، در فرآیند کارها دخیل می‌شوند. 

انواع سبک های مدیریتی آزادانه

عبارتند از:

• سبک مدیریت تفویضی (Delegative)
• سبک مدیریت رویایی یا نظری (Visionary)

جمع بندی

در هر سازمان یا کسب و کاری، مدیریت نقشی تعیین کننده و اساسی داشته و می‌تواند به تحقق اهداف تعیین شده کمک کند. البته در سازمان‌های مختلف، کشورها، حوزه‌های مختلف کاری و ...، ممکن است انواع مختلفی از مدیریت وجود داشته باشد. طبیعتاً نمی‌توان از یک روش یا سبک مدیریت برای هر سازمانی استفاده کرد و به موفقیت رسید. به همین دلیل انواع مدیریت طراحی و معرفی شده‌اند که هر یک ممکن است در سازمان‌های مختلف اجرا شوند. در کنار انواع مدیریت، سبک های مدیریتی متنوعی نیز وجود دارند که تحت تأثیر عوامل مختلف، در سازمان‌ها اجرا می‌شوند. در این مطلب سعی کردیم تا انواع مختلف مدیریت و سبک‌های متنوع آن را بررسی کنیم. اگر مدیر هستید و یا به دنبال انتخاب یک مدیر برای سازمان خود هستید، این مطالب می‌تواند به شما در انتخاب بهترین موقعیت‌های مدیریتی کمک کند. 

سوالات متداول

1- کدام یک از انواع مدیریت مسئول استخدام یا جذب کارکنان است؟

در میان انواع مختلف مدیریت، مدیران منابع انسانی وظیفه جذب، استخدام، آموزش، پاداش و ... تمام کارکنان را برعهده دارند.

2- چه عواملی روی انواع سبک های مدیریتی اثر می‌گذارد؟

سبک‌های مختلف مدیریتی ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند نوع سازمان، سطوح مدیریت، حوزه فعالیت، کشور مبدأ، فرهنگ جامعه و همچنین خود شخص مدیریت تغییر کند.

3 - سبک های مدیریتی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

به طور کلی، سبک‌های مدیریتی به سه دسته استبدادی، دموکراتیک و آزاد تقسیم می‌شوند که هر یک از آن‌ها را می‌توان به سبک‌های فرعی دیگری دسته‌بندی کرد.

4 - در کدام سبک مدیریتی، کارکنان کاملاً تحت کنترل مدیران هستند؟

در مدیریت خودکامه یا استبدادی، تمام مراحل کار و اقدامات پرسنل تحت کنترل مدیران بوده و حتی نمی‌توانند نظرات یا ایده‌های خود را بیان کنند.